ਮੈਲਬਰਨ: ਛੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤਕ ਚੱਲੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਗੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਸੰਸਥਾ Voice ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। Voice ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਟੋਰੇਸ ਸਟ੍ਰੇਟ ਆਈਲੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਬਣਨੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ’ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦੇਣੀ ਸੀ। ਕੁੱਲ ਵੋਟ ਦਾ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ‘No’ ਵੋਟ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਨਤੀਜੇ ਨੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸੁਲ੍ਹਾ-ਸਫਾਈ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।
ਤਾਂ ਕੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਨਮਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੋਵੇਗਾ?
ਇਹ ਅਸੰਭਵ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ, ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਪੀਟਰ ਡਟਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ Voice ਅਸਫਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਗਠਜੋੜ ਅਗਲੀਆਂ ਫੈਡਰਲ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜਨਮਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕਰਵਾਏਗਾ।
ਪਰ ਲਿਬਰਲਾਂ ਦੇ ਜੂਨੀਅਰ ਗਠਜੋੜ ਭਾਈਵਾਲ – ਨੈਸ਼ਨਲਜ਼ – ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗਠਜੋੜ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਆਸਟਰੇਲੀਅਨਜ਼ ਦੀ ਬੁਲਾਰਾ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲਜ਼ ਮੈਂਬਰ ਜੈਕਿੰਟਾ ਨਮਪੀਜਿਨਪਾ ਪ੍ਰਾਈਸ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਸ ਸੰਭਾਵਨਾ ’ਤੇ ਠੰਡਾ ਪਾਣੀ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਲਿਬਰਲਾਂ ਦੇ ਜੂਨੀਅਰ ਸਾਥੀ ਵੱਲੋਂ ਰੁਖ ’ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਨਹੀਂ ਬਣੀ ਸੀ। ਪ੍ਰਾਈਸ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਸਿਆ ਕਿ ਕੀ ਡਟਨ ਨੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
Voice ਪੱਖੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕੀ?
ਆਦਿਵਾਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ, ਜੋ Yes23 ਮੁਹਿੰਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਨੇ ਨਤੀਜੇ ’ਤੇ ਇਸ ਨਤੀਜੇ ’ਤੇ ਸੋਗ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ‘ਚੁੱਪ ਦੇ ਹਫ਼ਤੇ’ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। No ਵੋਟ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਣ ਦੇ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ, ਸਮੂਹ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੀ ਸਥਿਤੀ ਕੀ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼।’’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਅਤੇ ਟੋਰੇਸ ਸਟ੍ਰੇਟ ਆਈਲੈਂਡਰ ਦੇ ਝੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਝੁਕਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਹੁਣ ਚੁੱਪ ਕਰਨ, ਸੋਗ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਤੀਜੇ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ’ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਤੀਜੇ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਪੱਖਪਾਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਇਹੀ ਕਹਾਂਗੇ ਕਿ ਹਰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਵੋਟ ਪਾਈ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।’’
ਨਤੀਜੇ ’ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਆਗੂ ਮਾਰਸੀਆ ਲੈਂਗਟਨ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸੁਲ੍ਹਾ-ਸਫ਼ਾਈ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨਾਂ ਨੇ ਮੂਲਵਾਸੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਸੱਦੇ ਨੂੰ ਨਾਂਹ ਕਹਿ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਲਈ, ਸਲਾਹ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ’’
ਸਾਥੀ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਆਗੂ ਅਤੇ Voice working group ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਨੋਏਲ ਪੀਅਰਸਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਜਨਤਕ ਜੀਵਨ ਤਿਆਗ ਦੇਣਗੇ। ਪੀਅਰਸਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਟੋਰੇਸ ਸਟ੍ਰੇਟ ਆਈਲੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਉਹ ਅਗਲਾ ਰਾਹ ਤਲਾਸ਼ੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।’’
ਕੀ ਕੋਈ ਵਿਧਾਨਕ Voice ਹੋਵੇਗੀ?
ਲੇਬਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਹੀਂ। Voice ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਇੱਕ ਬਦਲ ਸੰਵਿਧਾਨ ਰਾਹੀਂ ਨਹੀਂ, ਸੰਸਦੀ ਕਾਨੂੰਨ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ Voice ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਕਈ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮਰਥਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਅਲਬਾਨੀਜ਼ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੁਝਾਅ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਸ਼ਨਿਚਰਵਾਰ ਨੂੰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਜੋ ਵੀ ਫੈਸਲੇ ਸੁਣਾਏਗਾ ਉਸਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰੇਗੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਜੇਕਰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਲੋਕ ਨਾਂਹ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ ਕਿ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਉਚਿਤ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ।’’ ਪਰ ਅਲਬਾਨੀਜ਼ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਦਿਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਅਟੱਲ ਰਹੇਗੀ।
ਸਟੇਟਸ ਦੀ ਸਥਿਤੀ?
ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ, ਦੱਖਣੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ Voice ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਸਟੇਟ ਬਣ ਗਿਆ। ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵੋਟ ਦੇ ਨਾਲ ‘ਭੰਬਲਭੂਸਾ’ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਪੀਟਰ ਮਲੀਨੌਸਕਾਸ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਨਤੀਜੇ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਗ਼ੈਰ, ਦਖਣੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਡੈਲੀਗੇਟਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ Voice ਬਾਰੇ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਏਗਾ।
ਪਰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 65 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੱਖਣੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ Voice ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਧੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵੀ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਧੀਆਂ 2017 ਦੇ ਦਿਲ ਤੋਂ ਉਲੂਰੂ ਸਟੇਟਮੈਂਟ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤੱਤ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ Voice ਅਤੇ ਸੱਚ ਬੋਲਣ ਲਈ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਕੁਈਨਜ਼ਲੈਂਡ ਨੇ ਫਸਟ ਨੇਸ਼ਨਸ ਟ੍ਰੀਟੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕੀਤੇ, ਇੱਕ ਆਗਾਮੀ ਸੰਧੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਫਸਟ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ।
ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਵਿੱਚ 2019 ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 21 ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਮੈਂਬਰ ਰਾਜ ਦੇ ਪੰਜ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਧੀਆਂ ‘ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੇਗੀ। ਪੱਛਮੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਇਕਮਾਤਰ ਰਾਜ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੰਧੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ।